بررسی ویژگی های فرش افغانستان

قالی افغانستان یا فرش افغانی، فرش دستبافی است که معمولاً در افغانستان و اکثر مناطق شمالی و غربی توسط مردم بومی افغانستان (پشتو ها) و اقوام ترکمن که بیشتر آنها به افغانستان مهاجرت کرده اند بافته می شود. برخی از فرش های افغانستان مربوط به دهه 1920 نیز توسط پناهجویان افغان مقیم پاکستان بافته می شود. قالی بافی و تولید فرش افغانی منبع درآمد مهم روستائیان به ویژه زنان است.

شهرهای بافنده قالی افغانی

بیشتر قالی های افغانستان در ولایت های شمالی این کشور تولید می شود. اندخوی در فاریاب، بلخ، قندوز، سمنگان و شبرغان بیشتر قالی های ترکمنی افغانستان را تولید می کند. در ولایات جنوب غربی قندهار، نیمروز و فراه، قالیبافان قالی بلوچ یا بلوچی می بافند.

قالین بافان در ولایات بامیان و غزنی در مناطق مرکزی افغانستان فرش ها و قالی های مدرن بسیاری تولید می کنند. همچنین در سال های اخیر پس از بازگشت مهاجران افغانستانی از ایران، صنعتگران هنر فرش ایرانی را به عنوان سوغات با خود به افغانستان بردند.

از آنجایی که در افغانستان گروه ها و اقوام بسیار زیادی وجود دارد که هر کدام با طراحی و تکنیک های بافت فرش خاص خود را دارند، نمی توان یک طرح فرش خاص را به عنوان قالی افغانی طبقه‌بندی کرد.

اگرچه افغانستان مرز غربی خود را با ایران دارد، اما فرش‌ های آن از نظر رنگ، طرح و بافت بیشتر با منسوجات قبایلی آسیای مرکزی مشترک هستند تا با همتایان ایرانی‌شان. البته فرش های مشابه فرش افغانستان در پاکستان، ایران، آسیای میانه و بالعکس تولید می شود. پیشنهاد میکنیم مطلب ما در مورد فرش دستباف چین را بخوانید.

تاریخچه فرش افغانستان

نیروهای اتحاد جماهیر شوروی سابق در دسامبر 1358 در حمایت از حکومت کمونیستی حاکم، افغانستان را اشغال کردند. تعداد زیادی از نیروهای مردمی روستایی به مقاومت مسلحانه علیه نیروهای اشغالگر و رژیم حاکم پیوستند و جنگ، بافت فرش افغانستان و بازاریابی و توزیع آن در افغانستان را مختل کرد.

بیشتر گزارش ها از تولید و بازار قالی افغانستان مربوط به سال های قبل از جنگ است. پس از سرنگونی رژیم کمونیستی، منازعات داخلی بر سر حاکمیت افغانستان و ظهور و سقوط طالبان نیز باعث تعطیلی تولید قالی افغانی شد.

در سال های 2008، 2013 و 2014، قالی های افغانستان به دلیل رنگ 100% طبیعی و طرح زیبا، برنده جوایز بین المللی در نمایشگاه هامبورگ آلمان شدند.

انواع قالی افغانستان

قالی افغانستان را به طور کلی می توان به دو دسته قالی ترکمنی و قالی بلوچی تقسیم کرد که از نظر رنگ، طرح و بافت به منسوجات قبایل آسیای میانه شباهت دارد.

• قالیچه های بلوچ عشایری معمولاً سجاده هایی با نقش های هندسی هستند. بافندگان بلوچی فرش های زیادی در اندازه های مختلف می سازند.
• قالی های افغانستان معمولاً قرمز تیره (گاهی آبی) با نقشه های مشکی یا آبی و گاهی عاج یا سبز هستند.
• قالی‌های بلوچی نسبت به افغانی‌ها از نظر سبکی متنوع‌تر هستند، اما اکثر آنها دارای نقوش هندسی هستند که رنگ‌های اصلی آن قهوه‌ای تیره، زغالی، زنگار و مشکی است.

معروف ترین فرش افغانستان

یکی از مشهورترین و منحصربفردترین قالی های افغانستان شیندند یا ادرسکن است که به نام یکی از شهرهای افغانستان و در منطقه هرات بافته می شود. ترسیم نقوش مختلف انسان و حیوان از ویژگی های این قالی افغانی است. پیشنهاد میکنیم مطلب ما در مورد فرش پازیریک را نیز بخوانید.

ویژگی ها و فنون قالی بافی افغانستان

کیفیت قالی افغانستان بسته به بافت می تواند از درشت تا متوسط ​​متفاوت باشد. قالی های افغانستان شامل قالی های پشمی، قالیچه های ساده بافت بدون پرز، و قالیچه های پرزدار و گره دار از پشم، پنبه و ابریشم است که عمر اکثر آنها حداقل 6 ماه است.

• فرش افغانستان از گره ایرانی ساخته می شوند و گره رایج در آن گره نامتقارن است.
• این قالی ها دارای پشم افغانی با دست ریسی با رنگ های گیاهی هستند. نخ های پشمی از پیش رنگ شده اغلب با رنگ های طبیعی جایگزین یا ترکیب می شوند.
• رنگ غالب قالی‌های قدیمی افغانستان قرمز تیره و مسی است، در حالی که قالی‌ های جدیدتر به رنگ قرمز شرابی هستند.
• حدود 27 درصد قالی های افغانستان با استفاده از گیاهان و رنگ های محلی رنگرزی می شود و پشم مورد استفاده نیز خود رنگ است.
• بافت پشمی و جنس آن بیشتر براق است.
• فرش های افغانستان اغلب با استفاده از دارهای افقی بافته می شوند، اما اخیراً از دارهای عمودی نیز استفاده می کنند.
• قالی ها و قالیچه های افغانستان در اندازه های مختلف ساخته می شوند. اما اکثر محصولات کوچک هستند.

انواع پشم در قالی افغانستان

چهار نوع پشم معمولاً در قالی های افغانستان استفاده می شود. هر یک از این انواع پشم، دوام، تعداد گره در هر اینچ مربع و نرمی فرش را تعیین می کند. رایج ترین این امواج عبارتند از:

• پشم غزنی
• پشم ولایتی
• پشم گوسفند مرینوس
• پشم بلژیکی
• پشم غزنی

پشم غزنی پشم محبوبی است که در فرش ذستباف افغانستان استفاده می شود. پشم از منطقه غزنی می آید اما به این منطقه محدود نمی شود. آنچه این پشم را از سایر انواع پشم متمایز می کند، فرآیند ریسندگی آن است. پشم را پس از برش و شستن با دست می ریسند. در فرآیند ریسندگی دستی، صنعتگران سعی می کنند با ریسندگی زیاد پشم، نخ را نازک تر کنند.

نکته: پس از اینکه نخ پشمی به نخ ریسیده شد، نخ را با نقوش طبیعی رنگرزی می کنند. به دلیل فرآیند ریسندگی دستی، برخی از قسمت‌های نخ حاوی کمی رنگ و مقداری مواد افزودنی است. این نقص جلوه خاصی را ایجاد می کند که به افکت ابرش معروف است.

قالی های افغانی که از پشم غزنی ساخته می شوند، بادوام، زیبا و ظاهری منحصر به فرد دارند، اما سطح آن به اندازه دیگر قالی های پشمی صاف نیست. همچنین به دلیل اینکه نخ دستی است، فرش گره زیادی ندارد.

پشم گوسفند مرینوس

پشم مرینوس که به پشم پاکستانی نیز معروف است، نوعی پشم مرینوس است که معمولاً در قالی های افغانستان استفاده می شود. نخ پشم مرینوس ریسندگی ماشینی است، بنابراین تمام رنگ ها را جذب می کند.

یعنی تحت تاثیر ابراش قرار نمی گیرد. پشم مرینوس فرآیندی منحصر به فرد را طی می کند تا آن را به صورت ابریشمی نرم و براق می کند، اما دوام پشم غزنی را ندارد.

پشم ولایتی

کنر یکی از ولایات کوهستانی و جنگلی در شرق افغانستان است و از قرن نهم میلادی مرکز تجارت جواهرات، پشم و محصولات زراعی بوده است. پشم های این ولایت نیز مرغوب بوده و در قالی افغانستان استفاده می شود.

پشم بلژیکی

پشم بلژیکی پشمی مرغوب است که از بلژیک به افغانستان وارد می شود. این پشم دارای چهار ویژگی مهم در نخ فرش است: نرمی، ابریشمی، سبکی و دوام. همچنین به صنعتگران این امکان را می دهد که فرش هایی با تعداد گره بالا در هر اینچ مربع ببافند و کیفیت فرش را افزایش دهند.

در سال های اخیر استفاده از این پشم در قالی های دستباف در افغانستان رواج یافته است. به همین دلیل است که فرش های پشمی بلژیکی گران‌ترین هستند.

طرح و نقش های فرش دستباف افغانستان

تولید فرش های افغانستان عمدتاً شامل فرش هایی با نقش های گل ترکمنی و طرح های هندسی به رنگ صورتی است. انواع بافته های بدون پرز نیز تولید می شود، مانند کیف، تجهیزات دامداری و کمربند و سایر لباس های کاربردی برای عشایر.

قالی های افغانی دارای طرح های متنوعی از جمله فیل و مثلث است که اغلب با گل های منحنی (نقوش محبوب بخارا) به رنگ های آبی تیره، خردلی و بژ است.

قالی های خال محمدی و قالی های آقچه دو نمونه از قالی های محبوب افغانی هستند. قالی های خال محمدی و آقچه معمولاً توسط مردم ترکمن شمال و مرکز افغانستان بافته می شود و زمینه آن معمولاً قرمز تیره است.

معرفی طرح های قالی های افغانستان

قالی های افغانستان در بیش از 30 طرح و نوع بافته می شود. ترکمن، قزاقستان، بامیانی، مزاری، آقچه، جوزجانی، طرح های چوبرنگ، گلبرجسته، ظاهر شاهی، مشوانی، خال محمدی، گل موری، چوباش، قرقین، هراتی، بلوچی، دوتار گل، قزل اعیاق، ساروقی، ادرسکن، واس برکلی، قالی های گل پلیت دار، تاترنگ، خواجه روشنایی، اندخوئی، دولت آبادی، و باغچه کندزی از معروف ترین و زیباترین قالی های افغانستان هستند.

فرش جنگی افغانستان

طرح و نقش جنگی روی قالی های افغانستان نشان دهنده نارضایتی اجتماعی ناشی از جنگ است که می توان آن را فرش جنگی نامید. نقش بمب‌ها، تانک‌ها و سلاح‌های جنگی در این قالی‌ها بافته شده و نشان می‌دهد که چگونه جنگ با زندگی مردم عجین شده است. در این فرش رژه تانک ها، حاشیه نارنجک و تقارن کلاشینکف ها بر روی فرش خودنمایی می کند.

قالی‌های جنگ افغانستان معمولاً تصاویر نمادین جنگ را نشان می‌دهند که با هلیکوپترها، آرایه‌های تفنگ و تانک‌ها در پس‌زمینه قالی‌های سنتی خلق شده‌اند. آنها نگاهی واقع بینانه به زندگی یک فرهنگ هنری محاصره شده توسط جنگ ارائه می دهند.

فرش های افغانستان بهترین قالی های جهان امروزی هستند. هر یک به طور منحصر به فرد طراحی شده است و یک اثر هنری منحصر به فرد با پالت رنگی خاص خود است. قالی منحصر به فرد افغانی که در زمان حمله شوروی به افغانستان در اوایل دهه 1980 بر خلاف سبک کلاسیک ایرانی بافته شد.

متأسفانه حملات جدید طالبان نگران جان، مال و حقوق اساسی مردم افغانستان است. در زمان های قدیم، هنر قالی افغانستان فقط گل و حیوانات را نشان می داد، اما بررسی هنر فرش افغانستان امروز نشان می دهد که چهل سال جنگ در افغانستان تأثیر زیادی بر این هنر گذاشته است.