آشنایی با طرح و نقش ترنج افشان در فرش

طرح و نقش افشان فرش یکی از معروف ترین طرح های فرش دستبافت ایرانی است که در قالی بافی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. در گذشته معروف ترین نقشی که در قالی ایرانی استفاده می شد نقش لچک ترنج بود. این طرح یک ترنج بزرگ بود که در وسط فرش قرار گرفته بود و اطراف آن را گل های کوچک احاطه کرده بود و هنوز هم بین بسیاری از خانواده ها محبوب است. در سال های بعد طراحان فرش و قالی تصمیم گرفتند ترنج را از وسط قالی بردارند و نقش افشان ایجاد شد و نقشی که فرش در آن گل پهن کرده بود و ترنج وسط آن دیگر استفاده نمی شد.

تاریخچه فرش طرح افشان

در میان انواع نقوش فرش، طرح افشان یکی از قدیمی ترین، ریشه دارترین، زیباترین و پرطرفدارترین طرح های فرش ایرانی و همچنین فرش کاشان به شمار می رود. خوب است تاریخچه فرش دستباف ایران را نیز در این زمینه مطالعه کنید. در بیشتر موارد این نقش با طرح های اسلیمی نیز ترکیب می شود. گاهی به طور کلی می توان طرح افشان را تلفیقی از طرح ختایی و طرح اسلیمی دانست. طرح ختایی را می توان نمادی از طرح بوته و گل دانست که در واقع مجموعه ای از بوته ها، گل ها، جوانه ها، غنچه ها و برگ ها را روی ساقه منحنی نشان می دهد. اما اسلیمی نماد و نشان دهنده درخت است و تمام برگ ها و پیچش های آن را نشان می دهد، بنابراین در مقایسه با طرح ختایی می تواند کمی خشن باشد.

در گذشته الگوی رایجی که در فرش و قالی ایرانی استفاده می شد، نقش ترنج بود. این طرح یک ترنج بزرگ بود که در مرکز فرش قرار گرفته و با گل های کوچکتر احاطه شده بود و هنوز هم در بین بسیاری از خانواده ها محبوب است. در سال های بعد طراحان فرش و قالی ایرانی تصمیم گرفتند ترنج را از وسط فرش خارج کنند و طرح و نقش افشان ایجاد شد که در آن فرش از گل پراکنده شد و از ترنج مرکزی استفاده نشد.

قالیچه های طرح افشان معمولا لچک و ترنج ندارند اما اخیرا توجه به سلایق مختلف مشتریان و نیاز بازار فرش به ویژه فرش ماشینی باعث شده تا طرح های متنوعی پیدا شود و طرح های افشان با لچک و ترنج تولید شود.

دلیل نامگذاری طرح ترنج افشان

در فرش های طرح ترنج افشان، گل، برگ، غنچه و طرح های دیگر بر روی سطح فرش پراکنده می شود و تمام سطح فرش را می پوشاند، بنابراین به این نوع طرح، نقش افشان می گویند. ظرافت و رسا بودن این فرش ها این طرح و نقش را به یکی از طرح های ممتاز و منحصر به فرد تبدیل کرده است.

ویژگی های طرح ترنج افشان در فرش

• طرح ترنج افشان ویژگی های خاص خود را دارد، در این طرح تمامی بندها و تصاویر موجود به صورت مرتبط و پیوسته با یکدیگر هستند که از ابتدای طرح تا انتهای طرح به گونه ای به نظر می رسد که طراح نقشه کاغذ را برش نمی دهد و این ارتباط را بین تصاویر مختلف ایجاد می کند.
• یکی دیگر از ویژگی های طرح و نقش افشان این است که در این طرح شباهتی بین گل و برگ مشاهده نمی شود و هیچ شباهتی در این طرح وجود ندارد.
• در نهایت بزرگترین ویژگی طرح افشان این است که فضای خانه را بزرگ و زیبا نشان می دهد. و این به دلیل نداشتن لچک و ترنج در زمینه آن است.

طرح ترنج افشان و نقش آن در دکوراسیون

با توجه به ویژگی های فرش های با طرح افشان، استفاده از آنها برای خانه هایی با دکوراسیون مجلل و شیک مناسب است. عدم وجود حاشیه و استفاده از سبک های قدیمی در این نوع فرش ها یکی از مهم ترین دلایل افزایش علاقه به این نوع طرح هاست. پیشنهاد میکنیم مطلب نحوه ست کردن رنگ فرش با دکوراسیون را نیز در فرش پور معمار مطالعه فرمایید.

فرش هایی با طرح و نقش افشان دارای نقشه های شلوغ با گل های کوچک و پراکنده هستند. به دلیل تراکم زیاد در بافت فرش این نوع نقشه باید از الیاف ظریف و نرم استفاده شود و در واقع فرش یا قالیچه باید با شانه بافته شده و تراکم بیشتری داشته باشد و از نرمی استفاده شود. در ساختار نقشه افشان این نوع فرش شباهت زیادی به فرش دستباف دارد.

نقش های مهم ترنج افشان

طرح افشان دارای عناصر بسیار متنوعی است که در طرح افشان از حیوانات، گل و برگ به شکل های مختلف و مناسب استفاده می شود. عموماً در طرح های افشان بیشتر از گل و برگ استفاده می شود و تصویر اصلی در این طرح محسوب می شود. تصاویر گل و برگ در قسمت های مختلف فرش در نواحی فرش پراکنده است اما به دلیل هماهنگی بین رنگ ها مجموعه ای یکدست و زیبا را شاهد هستیم.

نقش های مهم فرش ترنج افشان

• طرح افشان شاخه پیچ: در این طرح به نظر می رسد که شاخه های گل به هم متصل شده اند.
• طرح افشان بندی: دارای گلهای به هم پیوسته است.
• طرح افشان با ترنج: در این طرح ترنج در مرکز نقشه فرش دستباف و ماشینی نیز دیده می شود.
• طرح افشان دسته گل: در این طرح دسته گل و کومه ها تصاویر اصلی هستند.
• طرح افشان شکسته: این طرح با خطوط شکسته نیز همراه است.
• طراحی افشان حیوانات: حیوانات نقش اصلی را در این طراحی دارند.