فرش باصری

در این مقاله می خواهیم برای شما عزیزان درباره فرش باصری صحبت کنیم. در ابتدا به شرح مقدمه ای از آن می پردازیم، تا انتهای مقاله ما را همراهی کنید.

فرش باصری و طرح های پرکاربرد آن

فرش باصری معمولاً توسط زنان ایل باصری (ایلی مهاجر، پارس نژاد، استان فارس) بافته می شود و از ویژگی های آن استفاده از عناصر طبیعی مانند گل، گیاه و پرندگان و تولید فرش های کوچک است.

فرش چیست؟

فرش دستبافت یا ماشینی نوعی زیرانداز از الیاف پنبه، پشم یا ابریشم است. از فرش ها عمدتاً به عنوان زیرانداز و برای کف زمین استفاده می شود، اما از آنجایی که در آنها از طرح ها و نقش های بسیار زیبایی استفاده می شود، جنبه تزئینی هم نیز دارند. فرش، قالی پرزداری است که با نخ و رنگ های مختلف بافته می شود و گمان می رود نام آن از کلمه ترکی قالین گرفته شده باشد.

در ایران انواع فرش وجود دارد که یکی از بخش های اصلی صنایع دستی را تشکیل می دهد. ایلات خمسه که شامل سه طایفه ترک زبان بهارلو، اینانلو و نفر می شود. طایفه ای عربی به نام خمسه و طایفه ای فارسی زبان به نام بصری در بافندگی ایرانی نقش دارند و در این مقاله به فرش باصری می پردازیم. در این زمینه پیشنهاد میکنیم سیر تحول فرش دستباف ایران را بخوانید.

درباره قالی باصری

عشایر تا حد امکان خودکفا هستند و به همین دلیل صنایع دستی در بین اقوام ایرانی رواج دارد. فرش باصری یکی از معروف ترین صنایع دستی جهان است که با وجود قالی بافان زیادی در منطقه، فرش ایرانی در فهرست میراث فرهنگی و اهمیت انسانی یونسکو به ثبت رسیده است. قبیله باصری طوایف مختلفی دارد، طایفه کلمبه ای و جوچین در فرش دستباف مهارت خاصی دارند و طایفه ایلخاص فرش های زیبا و مرغوب تولید می کنند.

ویژگی های فرش باصری

فرش باصری معمولاً در اندازه کوچک (فرش) بافته می شود، و بافت فرش بزرگ در آن رایج نیست.

فرش‌های گبه و دیگر قالی‌های عشایری علاوه بر ایل باصری، در ایران و جهان شهرت دارند و به دلیل سبک اصیل، رنگ‌های زیبا و کیفیت بالا بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند.

اگرچه استفاده از رنگ ها در قالی بافی ایل باصری بسیار سلیقه ای است، اما بافندگان از رنگ های شاد طبیعت مانند لباس های رنگارنگ زنان ایل استفاده می کنند. قالی‌های اصیل ایل باصری از پشم خالص و جاجیم‌ها با نخ‌های پشمی رنگی و نرم بافته می‌شود و معمولاً بافنده‌ها زنانی هستند که در کنار خانه‌داری و رسیدگی به امور زندگی، به صنایع دستی نیز می‌پردازند.

منابع اصلی عشایر پشم گوسفند است که در نیمه دوم سال جمع آوری می شود و سپس از رنگ آن برای بافتن جاجیم، قالیچه یا قالی استفاده می شود. دارهایی که آنها استفاده می کنند نیز افقی هستند، بنابراین حیوانات را می توان به راحتی از پشت خود حرکت داد. همچنین استفاده از نقشه در بین عشایر مرسوم نیست و بافندگان از نقشه های ذهنی که از نسل های گذشته به آنها رسیده است استفاده می کنند. این نقشه های ذهنی طراحی مشترکی دارند و به مرور زمان بافندگان تغییرات کوچکی در چارچوب کلی طراحی ایجاد کردند.

هنر و صنعت بافندگی فارس در درجه اول هنر عشایر و در درجه دوم هنر روستایی است، اما تا حد زیادی به عشایر وابسته است. عشایر فارس بیشتر از سایر اقوام به این هنر علاقه داشتند و در ابتدا فقط برای اهداف خود از آن استفاده می کردند. این امر بازار و نوسانات آن را بی ربط کرد. همچنین در ایل باصری، بافندگان به طور مستقل کار می کنند و فرش بافی در ایل باصری به صورت صفر تا صد توسط بانوان صورت می گیرد. در مورد فرش دستباف شیراز نیز قبلا مطلبی منتشر کرده ایم که خواندن آن را به شما عزیزان پیشنهاد میکنم.

مواد اولیه و تجهیزات لازم توسط خودشان تهیه می شود و کیفیت محصول نهایی را بهینه می کند. علاوه بر این به دلیل اینکه فرش ها جنبه تزیینی دارند از نقوش زیبایی برای آن استفاده می شود که بر محبوبیت آن ها می افزاید.

نقشه های ذهنی مورد استفاده عشایر و بافندگان ایل باصری به ما امکان می دهد طرح اصلی را بازسازی کنیم، اما این دو اثر دقیقاً شبیه هم نیستند و همین امر تنوع نقش را افزایش می دهد.

از نمونه طرح های پر کاربرد در فرش های باصری

جالب است بدانید که در این قبیله حتی بافندگان کم تجربه از نقشه استفاده نمی کنند، بلکه از نمونه هایی به نام «حور» کمک می گیرند و بافندگان نیز از این نمونه ها برای بافتن نقش و نگار خود استفاده می کنند. انتخاب رنگ فرش کاملا سلیقه ای است و به سلیقه بافنده بستگی دارد.

بیشتر قالی‌های ایلات خمسه توسط قبایل باصری و عرب ساخته می‌شود و فرش‌های این دو طایفه دارای طرح‌های متنوعی است. مواد تماما پشمی و ایرانی بافته شده است. در مورد فرش دستباف ایلام بیشتر بدانید.

نقش های استفاده شده در فرش دستباف باصری

همانطور که متوجه شدید، نقوش سنتی و سبک های قدیمی وجود دارد که نسل به نسل توسط بافندگان از گذشته تا امروز به نسل ها منتقل شده است. برخی از مهم ترین نقش های مورد استفاده در ایل باصری عبارتند از:

• خورجین های ترنج دار

در واقع یکی از گسترده‌ترین طرح هایی است که اشکال هندسی زیادی را شامل می شود و شکل کلی آن به صورت مربع کامل یا ناقص (سه چهارم مربع) است. هر چند این طرح در منطقه عشایری، روستایی و ایل های ترک و فارس و لر استفاده می شوند و نمی توان جایگاه اصلی آن را بدون خواندن شناسنامه یا شناخت بافنده به یک ایل ارتباط داد و ایل باصری یکی از تولید کنندگان این طرح باستانی می باشد. در مورد نقشه فرش دستباف در اصفهان فرش بیشتر بخوانید.

• طرح های مرغی

یکی دیگر از طرح‌های محبوب‌تر مورد استفاده در ایل باصری، طرح و نقش های اصیل مرغ ‌شکل است.

ایل باصری حداقل دارای پنج تابلوی مرغ با طراحی خاص است که در سایر نقاط فارس و در ایل های فارس دیگر یافت نمی شود. این طرح ها شامل پرنده ای است که دم یا بال هایش با سر و گردن پرنده دیگری ترکیب شده است. همچنین طرح عقاب با بال های باز توسط باصری استفاده شده است.

کیفیت فرش باصری

همانطور که متوجه شدید فرش های بافته شده توسط عشایر به دلیل فعالیت مستقل و کنترل بر کل فرآیند کار از کیفیت بالایی برخوردارند، اما رنگ های طبیعی به کار رفته چندان مناسب نیستند.

اما امروزه استفاده از رنگ های صنعتی رواج یافته است که نتیجه بهتری می دهد و رنگ های طبیعی فقط در شرایطی مانند سبز آبی یا قرمز خوب هستند. رنگ زرد یکی از رنگ های مورد علاقه قالیبافان این ایل است، اما ممکن است رنگ آن به مرور زمان خاکستری شود، پس بهتر است قبل از خرید به این نکته توجه کنید.