گبه چیست؟

در این مقاله برای شما دوستان در مورد گبه صحبت خواهیم کرد، تا انتهای مقاله ما را همراهی کنید.

گبه نوعی زیرانداز است. گبه یا قالیچه خرسک فرشی هایی از جنس قالی هستند که معمولاً توسط تیره‌های لر و قشقایی در سایز کوچک بافته می‌شوند، به طوری که امروزه طرفداران بسیاری را در سراسر جهان به خود جذب کرده اند.

گبه پرز بلندی دارد و در بافت آن از پود بیشتری استفاده شده است که به شدت بر نرمی گبه تاثیر می گذارد. در بعضی از گبه ها گاهی تعداد پودها در هر ردیف از سه تا هشت رج می رسد و طول پرزها تا یک سانتی متر می رسد. میانگین وزن گبه 3 کیلوگرم در متر مربع است.

تاریخچه فرش گبه

می توان گفت تاریخچه ایجاد و تولید گبه به زمان انسان های اولیه باز می گردد، زیرا از پوست حیوانات مختلف به عنوان زیرانداز  استفاده می کردند و با گذشت زمان و تجربه توانستند از پشم حیوانات اولین زیرانداز را تولید کنند که یک نمونه از آنها گبه می باشد.

معنی گبه در گذشته و حال

معنی گبه در طول زمان تغییر کرده است. در حال حاضر، این به معنای ضخیم و خشن است. چون پرزهای بلندی دارد و تعداد پودهای به کار رفته در بافت آن بین 3 تا 8 تا است.

ظاهراً معنی قبلی کلمه گبه زشت و متداول بوده و گاه کلمه گایر را به آن نسبت می دادند که معنای آن را داشت. اما گفته می شود که این کلمه در اصل به معنای خام، طبیعی یا دست نخورده است. کلمه خرسک نیز برای این نوع قالی به کار می رود.

انواع بافت و مشخصات گبه

یکی از تفاوت‌های اصلی گبه با قالی یا فرش را می‌توان در ویژگی‌هایی مانند اندازه، طول پرز و گاهی تا یک سانتی‌متر و تعداد بافت‌های به کار رفته در آن دید. .

خوشبختانه یکی از عواملی که امکان یافتن گبه در طرح ها و نقش های مختلف را فراهم می کند، نقوش سنتی و ذهنی بافندگان آن است، چرا که طرحی برای بافت این گونه زیراندازها وجود ندارد و هر بافنده ای می تواند هر چیزی را خلق کند. بنابراین به جرات می‌توان گفت که اگر میلیون‌ها گبه را کنار هم قرار دهید، باز هم نمی‌توان دو گبه با ویژگی‌های یکسان را در میان آنها پیدا کرد و همین نکته از ویژگی های ارزشمند آن می باشد.

این نوع فرش عمدتاً به سبک ایرانی و بر روی دارهای زمینی بافته می شود. اما گاهی و در برخی مناطق می توان آنها را با روش بافت ترکی نیز تهیه کرد. اگرچه در گب ها طرح ها و رنگ های زیادی وجود دارد، اما می توان گفت که زمینه گب های تولید شده در مناطق مختلف ایران عمدتاً رنگ های روشن مانند سفید، کرم یا شیری است. بافت گبه معمولاً پشمی است که خود رنگ آمیزی شده و با موی بز مخلوط شده است. این پشم ها را پس از شستن تاب می دهند و می پیچند و سپس برای بافت استفاده می کنند.

انواع مدل ها و طرح گبه

به طور کلی گبه مانند سایر انواع زیراندازهای دیگر می تواند انواع مختلفی داشته باشد و چندین نوع تقسیم بندی را می توان برای آن در نظر گرفت. از نظر سبک، گبه ها را می توان به انواع مختلفی تقسیم کرد که از مهمترین آنها می توان به گبه شول، گبه بختیاری، گبه فانتزی، گبه پتویی یا دو رو، گبه شطرنجی، گبه ترکمنی و گبه مدرن اشاره کرد. محبوب ترین انواع طرح گبه عبارتند از:

• گبه شیر که نماد عظمت، شکوه و شرافت است در اسلام و ایران جایگاه ویژه ای دارد.
• گبه چهارفصل که از عناصر طبیعی الهام گرفته شده است.
• گبه طرح ایلات که دارای انواع مختلفی از قبیل قشقایی، تفرش بختیاری، کرد، لری، هیبت لو و … می باشد و دارای طرح های کاملا ذهنی و معمولا الهام گرفته از طبیعت می باشد.
• گبه حوض یا گبه ترنج
• رایج ترین گونه های درختی بید مجنون و سرو است.
• گبه خشتی که دارای طرح‌ها، هندسه‌ها، نقش‌های ستاره، پس‌زمینه و موارد دیگر است.
• گبه هندسی که شامل انواع طرح ختایی، جوشقانی، خاتم شیراز، محرمان، قابی و ستاره می باشد.

مزایا و معایب گبه چیست؟

گبه ها، مانند انواع زیراندازهای معمولی، دارای مزایا و معایب منحصر به فردی هستند. از مهمترین مزایای گبه ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• گبه ها دوام بالا و عمر طولانی دارند و زیبایی خاصی هم دارند.
• بر خلاف قالی و فرش، ظاهر و تزیین آن ها متفاوت است و به عنوان سبکی خاص مورد استفاده قرار می گیرد.
• گبه از تاریخ برگرفته و به مردم صمیمیت زیادی می بخشد.
• به دلیل مقاومت طولانی، می تواند در برابر سرما مقاومت کند و بسیار سبک، انعطاف پذیر و نرم است.
• گبه را می توان یک زیرانداز اصیل معرفی کرد.
• به طور کلی نمی توان مشکلات زیادی را در مورد گبه ها بیان کرد، اما این زیر اندازها به دلیل پرزهای بلندی که دارند، وزن سنگینی دارند و نمی توان آنها را در مساحت های بزرگ تولید و به کار برد.

تفاوت بافت گبه دستباف و ماشینی

مانند تمام انواع فرش، گبه را می توان هم به صورت دستی و هم به صورت ماشینی تولید کرد. هر کدام ویژگی ها و توانایی های منحصر به فرد خود را دارند. زیرا گبه های دستباف اغلب طرحی در ذهن دارند. بنابراین تنوع بیشتری دارند در حالی که گبه های ماشینی طراحی محدودی دارند. برای بافتن گبه های دستباف از دار زمینی استفاده می شود و با استفاده از روش بافت فارسی و ترکی تولید می شود. در حالی که گبه های ماشینی توسط ماشین های مکانیزه بافته می شوند. الیاف طبیعی مانند پشم اغلب در بافت گبه دستباف استفاده می شود. در حالی که در حال حاضر گبه های ماشینی از الیاف مصنوعی مانند اکریلیک به وجود می آیند.

فرق گلیم فرش و گبه چیست؟

گلیم نیز به عنوان یکی از زیراندازهای محبوب و رایج با کاربردهای فراوان شناخته می شود. از جمله تفاوت های اصلی گبه و گلیم فرش می توان به موارد زیر اشاره کرد:

گلیم ها معمولاً از نظر ابعاد و اندازه بزرگتر هستند در صورتی که گبه ها در اندازه های کمتر از 6 متر ساخته می شوند.

گبه ها از نظر رنگ تنوع بیشتری دارند، هرچند گبه ماشینی امروزه نیز تنوع رنگ زیادی دارد.

هر دو زیرانداز از پشم و کرک بافته می شوند، اما نحوه بافت آنها متفاوت خواهد بود.

گبه ها پرز ندارند، در حالی که گبه پرزهای بلند دارد.

گبه ها نقشه های ذهنی متفاوتی دارند اما گلیم از روی نقشه بافته می شود.

چگونه گبه را بشوییم؟

اصولاً می توان گفت روش شستشوی انواع گبه ها مانند شستن فرش های دستباف است و تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند. در شست و شوی انواع گبه ها نکته بسیار مهمی وجود دارد و لازم است قبل از شستشو رنگ آن تثبیت شود زیرا این بافته ها معمولا از مواد طبیعی ساخته می شوند که به رنگ های طبیعی و گیاهی رنگ می شوند و در هنگام شست و شو تغییر می کنند. بهتر است از شامپو برای شستن گبه استفاده کنید زیرا بر خلاف پودر لباسشویی، شامپو بافت آن را خشک نمی کند. به طور کلی، بهتر است از خدمات یک شرکت قالیشویی برای شستشوی گبه ها مانند فرش دستباف استفاده کنید.

نتیجه گیری نهایی

گبه به عنوان یکی از زیراندازهای پرطرفدار و متداول شناخته می شود و وجه تمایز آن با سایر زیراندازها داشتن پرز و نخ خاب به طول یک تا سه سانتی متر است. گبه ها از نظر طرح و نقش انواع مختلفی دارند و معمولاً طرح آنها ذهنی است. امروزه گبه می تواند مانند فرش صنعتی و ماشینی باشد و در طرح ها، نقش ها و رنگ های متنوعی موجود است.