معرفی فرش قشقایی

ایل قشقایی جزو بزرگترین جامعه عشایری فارس محسوب می شود که بخش مهم آن از اواخر سده هشتم و اوایل نهم هجری از قفقاز به فارس آمدند و اتحادیه کنونی آنها را در اوایل سده یازدهم هجری تشکیل دادند. کشکولی ها جزو بهترین و ماهرترین بافندگان فرش های دستباف از جمله گلیم ، گبه و جاجیم ایل قشقایی به حساب می آیند.

ایل قشقایی ترک نژاد هستند و اکثر آنها در بافت قالی از گره های ترکی استفاده می کنند و گاهی گره های فارسی هم به کار می برند. قالی قشقایی دارای تار و پود پشمی است ولی دو پوده بودن این فرش ها آنها را از دیگر فرش های استان فارس متمایز کرده است.

نقوش فرش قشقایی

• استفاده از طرح و نقش سنتی که بر اساس ذهن بوده ، ساختار هندسی و اینکه الگوی خاصی را بکار نمی گیرند.
• نقش های به کار رفته مثل لوزی ، چهار گوش ، شش گوش و استفاده از گل و گیاه و شاخ و برگ ، نقش ناظم ، ماهی درهم ، بته ای و گیاهی و نقش افشان قسمت می شوند و بافندگان آنها معمولا از طایفه های کشکولی، ایگدروگاه، بولی، پکنی می باشند.

ویژگی های فرش قشقایی چیست؟

از با کیفیت ترین و معروف ترین فرش های دستباف ایرانی فرش های ایل قشقایی هستند ، فرش هایی با قدمت طولانی که نتیجه سعی و تلاش ، هنر بالا و استعداد بی نظیر ایلات قشقایی هستند. پیشنهاد میشود مطلب گران‌ترین فرش های دستباف ایرانی را نیز مطالعه فرمایید.

نقش های به کار رفته و مرسوم قالی قشقایی در سه قرن اخیر را می توان به دو گروه اصلی و برجسته تقسیم بندی کرد. گروه اول فرش هایی با طرح و نقش و نگارهای سنتی عشایری می باشند که به ندرت دچار ساییدگی زمان شدند و با تغییرات کم از گذشته به یک روش بافته شدند. خصوصیت بارز این طرح و نقش ها حالت هندسی نگاره ها و ذهنی بافی است و اینکه الگو و نظم خاصی ندارند و استفاده نکردن از قرینه سازی در طرح های ترنج و حاشیه ها.

این روش را که پایه آن ترکیب و مخلوط نگارهای پراکنده و مختلف است ، سبک اشکالی می گویند. بیشتر استفاده کنندگان این سبک از طایفه های رحیم لو ، طایفه شش بلوکی ، عرب چرپانلو ،تیره های هیبت لو ، شکر لو و خنگشت می باشند.

بافندگان نقش های اصیل و کهن قشقایی و لری جز این دسته بشمار می آیند و رگه هایی از پیوند قشقایی و بافندگی ترکی و قفقاز را می توان از دستبافت های این دسته حساب کرد.

گروه دوم طرح و نقش های منظم و هماهنگ و متقارن است که اکثریت آنها جزو عشایری و روستایی به حساب نمی آیند و طراحی آنها برگرفته از فرش های شهری و دیگر هنرهای شهرنشینی ، مثل ترمه ، پارچه ، کاشی و قلمکارمی باشد و به روش بافندگان عشایری ساده شده است و اصطلاحا استیلیزه شده می باشد.

ویژگی اصلی این گروه این است که از نظم خاص و قرینه سازی و یکپارچگی و توازن خاصی برخوردار می باشد ، به جای نگاره های لوزی و چهرگوش و شش گوش و هشت گوش از گل و گیاه و شاخ و برگ استفاده می شود بیشتر کار این سبک در دامنه رنگ آمیزی خلاصه شده و از قدرت ذهن بافی و خیال پردازی کمتر الهام گرفته است.

نمونه کامل شده این روش منتظم نقش ناظم بوده که ترکیبی از گل و گیاه و شاخ و برگ به همراه نظم هندسی است. برای پیاده‌سازی این نقشه بافنده باید از نقشه دقیق استفاده کند مرسوم ترین نقش های این گروه نقش ماهی درهم ، محرمات ، افشان ، بته ای و گیاهی است.

مشخصات فرش قشقایی

فرش قشقایی مانند دیگر فرش های دستباف خصوصیت های خاص خودش را دارد. خصوصیت های این فرش مثل شناسه و علامتی برای فرش های قشقایی باعث متفاوت بودن آنها از سایر فرش ها شده است.

تار و پود فرش قشقایی

پرورش دام از شغل های مهم عشایر است ، به همین خاطر عشایر قشقایی برای تار و پود فرش و قالی اکثرا از نخ و خامه پشمی استفاده می کنند. در اکثر نمونه های شهری و روستایی فرش قشقایی به علت کم بودن پشم در آن مناطق و یا استفاده بیشتر از فرش های ظریف ، معمولا از نخ های پنبه ای و ابریشمی در تار و پود فرش قشقایی استفاده می شود.

دار قالی فرش قشقایی

اکثر مردم عشایر به جای دار قالی ایستاده از دار قالی خوابیده یا زمینی استفاده می کنند.

دارهای افقی برای زندگی عشایر مناسب است، چون دارهای افقی جای زیادی را در چادرهای عشایری اشغال نمی کنند و موقع کوچ عشایر جابه جایی راحتی دارند.

خصوصیت های رنگرزی و رنگبندی فرش قشقایی

قدیمی ترین فرش های عشایر دارای هشت رنگ بیشتر نیست و فقط فرش هایی که در اواخر قرن دوازدهم به بعد بافته شده دارای ده رنگ به بالا است و در نیمه های قرن سیزده به چهارده رنگ هم رسید.

قشقایی ها تا اواخر قرن دوازدهم هجری رنگ هایی چون قرمز سرخ رنگ گلی فام را کشف نکرده بودند. از اوایل قرن سیزدهم رنگ های جدید ، مخصوصا طلایی فاخر و سبز خرم و سرخ آتشین در فرش های دستباف استفاده می شود.

این نکته را بدانید که رنگ قرمز تند سرخ‌فام (معروف به رنگ گلی) در بافت قشقایی جزو رنگ های اصلی است. این رنگ در رنگ آمیزی ترنج کاربرد دارد و گاهی هم در زمینه فرش و لچک ها از آن استفاده می شود ، اما استفاده آن در حاشیه فرش کم است. مطالعه مطلب تکمیلی در مورد رنگرزی فرش دستباف را نیز بخوانید.

محبوب ترین رنگ برای زمینه قالی و رنگ آمیزی متن ، آبی فیروزه ای و بعد از آن سبز و سفید می باشد. گرانبهاترین قالیچه ها ، یکی از سه رنگ و کمتر از همه سبز را در زمینه دارند. بعد رنگ سرمه ای است که در دستباف های ویژه، خیلی کامل و یکدست و زلال می باشد.