آشنایی با مهمترین عیوب فرش‌ دستباف

بعضی اوقات به علت آسیب هایی که به فرش می رسد از عمر و زیبایی آن کم می شود. در این مطلب میخواهیم در مورد مهمترین عیوب فرش دستباف صحبت کنیم. عیب های فرش دستباف که امکان دارد به مواد اولیه آن وارد شود از لطافت و ماندگاری فرش، کم می کند. در این مقاله به 25 مورد از رایج ترین عیوب فرش دستباف می پردازیم.

عیوب فرش دستباف

عیب های فرش دستباف به دلایلی مانند: آسیب به مواد اولیه و بافت فرش در هنگام حمل و نقل، بافت بی کیفیت، اصیل نبودن فرش دستباف، پوکی، بالا زدگی، پایین زدگی، کجی، رنگ رفتگی، پارگی، غلط بافی، شل شدگی، کوبیدگی، پیچیدگی و خیلی از موارد دیگر از عیب های فرش می باشند.

اصیل نبودن طرح و نقش فرش دستبافت

در برخی موارد ممکن است فرش دستباف اصیل نباشد یعنی نقشه آن ناشناخته باشد و بر اساس طرح های فرهنگی، طبیعت زندگی و آداب و رسوم نباشد. خرید فرش دستباف اصیل با ارزش تر میباشد. اصیل نبودن جزو عیب های فرش دستباف به حساب می آیند.

 بافت نامرغوب

امکان دارد گاهی اوقات بافت قالی دستباف مرغوب نباشد که به دلایلی مثل معیوب بودن ابزار قالیبافی و یا مناسب نبودن خامه با رج نقشه ارتباط دارد. یکی از عیب های بزرگ این است که در بافت و چله کشی دقت کافی صورت نگرفته و فرش کیفیت پایین دارد.

بالا زدگی و پایین زدگی فرش دستباف

زمانی بالازدگی اتفاق می افتد که مواد اولیه با رج شمار فرش متناسب نباشد و یا امکان دارد بافنده با مواد و اندازه ها کامل آشنا نباشد و موادی را استفاده کند که با رج شمار متناسب نبوده و فرش دراز شود. پایین زدگی هم که باعث کوتاه شدن فرش می شود علتش متناسب نبودن مواد با رج شمار می باشد.

پوکی و توخالی بودن فرش

تو خالی بودن فرش دستباف از دیگر عیب های آن است که علتش ضخیم بودن چله فرش نسبت به استاندارد خود است که باعث تو خالی و سبک بودن فرش می شود و یا ممکن است در مواد مصرف شده مثل ابریشم، نخ و خامه فرش صرفه جویی شود که این خود باعث می شود استحکام فرش پایین بیاید.

پیچیدگی فرش

دفتین زدن در قالیبافی باید یکنواخت و یکسان انجام گیرد، حال اگر این کار با قدرت زیادی صورت گیرد و زیاد کوبیده شود باعث انحراف قالی شده و پیچیدگی در عرض آن به وجود می آورد. این عیب باعث لوله شدن لبه های فرش شده که قابل اصلاح نمی باشد.

ترنج داشتن از عیوب فرش

ترنج یعنی وسط قالی که همه زاویه های فرش از آن نقطه دارای فاصله یکسانی باشند. در بعضی موارد، موقع بافت قالی امکان دارد همه جوانب آن با هم هماهنگ نباشند که این خود باعث ایجاد مشکل ترنج در فرش است. در این صورت اصطلاحا می گویند ترنج فرش وسط نمی باشد.

جویدگی از عیوب فرش

بعضی مواقع به دلیل استفاده از قیچی کند، قیچی کردن به درستی صورت نمیگیرد و باعث جویدگی در فرش شود. در این حالت فرش در بعضی نقاط صاف و در بعضی دیگر یکنواخت نبوده در اصل سطح فرش یکدست و صاف نمی باشد و دارای پستی و بلندی در زیر دست می باشد. قیچی کردن باید با مهارت لازم صورت گیرد.

خلوتی در نقش

فرشی که طرحش بیشتر باشد بافتش زیادتر و دقت بیشتری را می خواهد. فرشی که همه آن گل بوته است و شامل طرح های ظریف است زمان بیشتری را برای بافت لازم دارد تا همه جای آن قرینه و مشابه باشند و غیر از این باشد و جاهایی از فرش خلوت تر باشد فرش دچار عیب خلوتی می شود.

رنگ رفتگی

رنگ رفتگی از جمله عیب های دیگر فرش دستباف است که علت های مختلفی دارد. اگر قبل از رنگرزی الیاف را صابون شور نکنند پشم ها خوب رنگ نمی گیرند و در بافت فرش نمایان است. شستشوی زیاد باعث رنگ رفتگی فرش می شود و از زیبایی آن کم می کند و گاهی هم اسید شوری باعث می شود فرش زیاد عمر نکند.

شل شدن چله ها

گاهی اوقات دلایلی مثل تغییر فصل، رطوبت، سرما و گرمای محیط و تفریحی بافتن قالی باعث می شود قالی در دراز مدت بافته شود. در این حالت چله ها شل شده و دوام آن نیز کم می شود به طوری که حتی امکان دارد در موقع دفتین پاره شود و مجبور به گره زدن چله ها شویم. این گره ها از پشت و رو فرش نمایان هستند که این عیب فرش است و باعث می شود از مرغوبیت فرش کاسته شود.

دو دست شدن یکی دیگر از عیوب فرش

گاهی اوقات بافت فرش به دو نفر سپرده می شود در این حالت عیب دو دستی ایجاد می شود. چون هر بافنده ضربه های دستی با قدرت متفاوتی را داراست و حرکات دستانش فرق دارد. در واقع هر بافنده شرایط جسمی و روحی مختلفی را دارد که در بافت فرش اثر دارد.

رگه داشتن از دیگر عیوب فرش

گاهی در پشت فرش یا سطح آن رگه هایی ناهماهنگ وجود دارد که مثل خطوط باریک با رنگ روشن و تیره می باشند که علتش بد رنگ بودن خامه ها و یکدست نبودن آنهاست. گاهی هم امکان دارد رنگرز دقت کافی را نداشته و خامه در سمت خارجی خود رنگ گرفته. این حالت موقعی که کار تمام می شود و بافنده آن را قیچی می کند مشخص است. در این گونه مواقع رنگ به درون پشم نرسیده و به شکل رگه خودش را نمایان می کند.

سره داشتن فرش

فرشی که همه جوره خوب بافته شود و در موقع نصب و ساخت دار قالی، پله کشی و بافت آن دقت کافی به کار گرفته شود با گذاشتن روی سطح صاف و انداختن سمت بالا و پایین آن برروی هم چهار طرف فرش مساوی قرار می گیرند و مطابق هم می باشند که این یعنی فرش بدون سره می باشد. ولی اگر حالتی پیش آید که بالا یا پایین فرش کوتاه تر یا بلندتر از قسمت های دیگر فرش باشد این یعنی فرش سره دار است و عیب محسوب می شود.

سرکجی

یکی دیگر از عیب های فرش دستباف سر کجی یا اصطلاحا شانه داشتن می باشد. به این صورت که با تا کردن طول فرش و گذاشتن یک نیمه طولی روی نیمه دیگر به بیشتر بودن طول یک سمت آن پی می بریم و این خود عیب بزرگی است و از زیبایی فرش کم می کند. در اصل دو ضلع بلند فرش یک اندازه نیست.

بدقواره شدن

فرش باید اندازه اش استاندارد باشد. اگر طول یا عرض فرش استاندارد نباشد فرش بد قواره است یعنی یا پهن است یا دراز. گاهی بر اساس سفارش یا سلیقه مشتری این حالت پیش می آید ولی در حالت کلی باید اندازه فرش استاندارد باشد.

کوبیدگی فرش

کوبیدگی فرش زمانی رخ می دهد که تعداد لا های پود نازک و یا ضخیم را کم کرده و دفتین را در قسمتی از فرش محکم تر بکوبند. که این باعث می شود در قسمتی از فرش کوبیدگی یا تراکم بیشتر باشد که این باعث ایجاد عیب در فرش می شود. این حالت کوبیدگی است. تعداد لاها را نباید زیاد و کم کرد و همچنین باید دفتین را یکنواخت زد.

کیسی

در بعضی موارد در حاشیه اول و آخر بعضی فرش ها و یا حاشیه بغل آن جمع شدگی دیده می شود و فرش حالت اضافه تری در قسمت های کناری دارد و برجسته نشان داده می شود که این عیب کیسی نامیده می شود و مسلما از زیبایی فرش کم می کند و فرش را به مرور ساییده می کند. پرزها در قسمت کیسی زودتر از بین می روند. علت رخ دادن این عیب در فرش وجود شیئی در زیر دار قالی می باشد مثل سر پرزهای اضافی و یا وسایلی دیگر که باعث می شود کشش در فرش ایجاد شود و اصطلاحا جا باز کند. راه های از بین بردن کیسی فرش را قبلا به صورت کامل در فرش پورمعمار توضیح داده ایم.

کف ساده بودن فرش

در بعضی اوقات فقط یک رنگ در فرش وجود دارد و طرح زیادی ندارد که به آن کف ساده گویند و هنر به خصوصی در فرش وجود ندارد. فرش های کف ساده در مقابل دو رنگ شدن آسیب پذیری بیشتری دارند.

لوچه داشتن فرش

هنگامی که یکی از گوشه های فرش با دیگری فرق داشته باشد اصطلاحا می گویند فرش لوچه دار شده و به حالت نوک کجی در می آید. در این صورت نسبت به بقیه گوشه ها طول و عرض بلندتری را دارد و لب آویزان می شود. علت رخ دادن این مشکل دقت نداشتن در موقع بریدن جدا کردن فرش از دار، شلی چله ها و زمان پایین کشیدن فرش می باشد.

ضعیف بودن نقشه از عیب های فرش دستباف

در بعضی مواقع فرش دارای عیبی است که به چشم نمی آید، یعنی نقشه نداشتن و ضعیف بودن طرح آن. فرش باید دارای جذابیت باشد و معنی خاصی را داشته باشد و از ریشه در تاریخ و فرهنگ برخوردار باشد تا مخاطب از آن راضی باشد و باعث رضایت او شود. نقشه خوب نداشتن از عیب های فرش می باشد.

پارگی فرش

گاهی اوقات امکان دارد به اندازه 20-1 سانتی‌متر فرش پارگی داشته باشد و یا سوراخ هایی در آن دیده شود که این عیب به شمار می رود. علت آن دوخت صحیح نداشتن در پایین قالی های فارسی باف است و گاهی بخاطر وجود سوراخ در قسمت سوزن دوخت می باشد و یا استفاده از نخ پنبه جای نخ پشمی باعث بروز این مشکل می شود.

غلط بافی

غلط بافی زمانی رخ می دهد که سواد کافی برای خواندن نقشه نباشد و یا دقت لازم به خرج داده نشود که این عیبی غیرقابل حل می باشد. برای مثال نقشه کامل بافته نشود و یا جای ترنج و لچک عوض شود. امکان دارد گل به صورت واقعی خود بافته نشود و بهم ریخته به نظر آید.

ترکیدگی

پاره شدن چله ها و جدا شدن گره ها هنگام تا کردن فرش به علت:

• کاهش ضخامت پشم
• افزایش ضخامت پود یا نخ چله

تقلب در بافت فرش

از عیب های دیگر در فرش دستباف میتوان به تقلب در گره های فرش اشاره نمود که به درستی انجام نمیگیرد.