آشنایی با طرح و نقش اسلیمی

در این مقاله شما عزیزان را با طرح و نقش اسلیمی آشنا می کنیم، تا انتهای مقاله ما را همراهی کنید.

طرح و نقش اسلیمی یکی از طرح های ایرانی است که در بسیاری از آثار هنری مورد استفاده قرار می گیرد. قالی بافی یکی از هنرهای مهم طراحی اسلیمی است. در واقع طرح های مورد استفاده در قالی بافی ایرانی به یک طرح محدود نمی شود و طرح های بسیار متنوعی دارد که در این میان طرح اسلیمی پرطرفدارترین این طرح هاست. اسلیمی نقش یکی از طرح‌هایی است که قدمت زیادی دارد و تاریخچه آن به دوران باستان بازمی‌گردد.

نقش و طرح اسلیمی

در نقاشی سنتی ایران هفت طرح اصلی وجود دارد که طرح اسلیمی یکی از این هفت نقش است. در واقع به آن نمونه ای به شکل گیاه با ساقه های پیچ خورده می گویند. از ویژگی های این طرح این است که ابتدا و انتهای آن قابل تشخیص نیست. از طرح ها و نقش‌های اسلیمی در نقاشی‌ها، کتیبه‌ها، فرش‌ها و سایر هنرها بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد و گاه از آنها به عنوان طرح‌ها و نقش‌های اسلامی یاد می‌شود.

ویژگی طرح اسلیمی

این ساختار در واقع تصویری ذهنی از درخت زندگی است و گاهی اوقات به صورت درخت انگور با برگ هایی که به ترتیب چیده شده اند و از پایه آن رشد می کنند، تصور می شود. میله های این طرح داخل و خارج هستند که بخش مهمی از طراحی اسلیمی است و روند بی نهایت را نشان می دهد و نماد ابدیت است. مدل اسلیمی اگرچه قدمتی بسیار طولانی دارد و از دوران باستان می‌آید، اما پیشرفت و توسعه این طرح را می‌توان در دوره اسلامی مشاهده کرد که به عبارتی دیگر شکل اصلاح شده طراحی این مدل است.

تاریخچه طرح اسلیمی

معنویت و انتزاع نقش های مختلف اعم از گیاهان و جانوران در سبک اسلامی به 4000 سال قبل از میلاد برمی گردد. این روش در هنر مصر باستان و فرهنگ بین النهرین رایج بود و سپس به سایر ملل و فرهنگ ها مانند یونان و روم باستان گسترش یافت. با نگاهی به نقوش به کار رفته در تخت جمشید، چهره هایی از انسان و سایر حیوانات به دو صورت تجسم و تجریدی دیده می شود. آثاری از دوره اشکانیان نیز وجود دارد که در آن نقوش گیاهی متاثر از معماری یونانی به چشم می خورد. بنابراین می توان گفت که این طرح ها و نقوش زمینه ساز نقوش گیاهی در هنر ایرانی است.

در زمان ساسانیان از نقوش گل عمدتاً در گچ بری ها استفاده می شد و پس از حمله اعراب به سرزمین های روم شرقی و ایران، هنر آنها در هم آمیخت و هنر اسلامی جدیدی متولد شد. مسلمانان به دلیل منع شرعی اجازه استفاده از نقوش حیوانی را نداشتند، از این رو در هنر و معماری خود از نقوش و نقاب گیاهی استفاده می کردند و طراحی اسلیمی عمدتاً مبتنی بر گیاهان بود. در قرن نهم قمری، طرحی که در طول زمان تکامل یافت، به طرح و نقش اسلیمی معروف شد و به اوج و شکوفایی خود رسید. همچنین در متن و قاب قالیچه ها و قالی های به جا مانده از قرن نهم استفاده از نقوش اسلیمی بیشتر مشاهده می شود که نشان دهنده نقش و اهمیت نقوش اسلیمی در آن زمان است.

انواع نقش های اسلیمی

نقش های اسلیمی انواع مختلفی دارند که از جمله آنها می توان به ویژگی های زیر اشاره کرد:

• اسلایمی ساده
• اسلیمی پیچک
• دهان خرطومی
• اسلایم ماری
• اسلایم دهان اژدری

نقوش و نقوش اسلیمی ساده، دهان اژدری و خرطومی از پرکاربردترین نقوش در هنر ایرانی هستند. از دیگر طرح های اسلایمی می توان به اسلیمی حیواندار، گلدار و برگی اشاره کرد که نسبت به سایر طرح های اسلیمی کاربرد کمتری دارند.

در میان طرح ها و نقش های اسلایم، طرح دهان اژدری یکی از طرح ها و نقش های پرطرفدار به شمار می رود. این طرح دارای دو قسمت متقارن در انتهای شاخه است که منشعب و شبیه دهان اژدها هستند و بر روی ساقه در قسمت های مختلف جوانه هایی دیده می شوند.

انواع ساختمان طراح و نقش اسلیمی

• بند (ساقه) : نقش ساقه یا بند در طرح و نقش اسلیمی مانند نقش ساقه گیاهان است، در این طرح سایر اجزای طرح روی ساقه قرار می گیرند.
• سربند اسلایمی : سربند اسلیمی برای اتصال بندهای اسلیمی به منظور افزایش استحکام آنها استفاده می شود.
• سر اسلیمی : سر اسلیمی بخش هایی از طرح اسلیمی را در خود جای داده و به عنوان نمادی از نقش اسلیمی استفاده می شود، که نمادی از برگ، گل و جوانه در گیاهان و عاج در حیوانات است.