آشنایی با نقش و طرح درختی

در این مقاله برای شما عزیزان از طرح و نقش درختی صحبت می کنیم، و خرسند می شویم تا انتهای این مطلب ما را همراهی فرمایید.

طرح و نقش درختی یکی از معروف ترین طرح های ایران است که بیشترین کاربرد را در هنر و صنعت قالی بافی به ویژه قالیچه های دستبافت دارد. طرح ها و نقشه های مختلفی در قالی بافی ایران وجود دارد که از قدیم الایام به دلیل طرح و نقش خاص خود مورد توجه بوده است که از جمله آنها می توان به اسلیمی، گلدانی، بته جقه، مهرابی، شاه عباسی، شکارگاه، ترکمن یا بخارا، افشان، قابی، ماهی درهم، طرح گلفرنگ، محرمات، ایلی، هندسی و … از جمله طرح های معروفی است که در فرش ایرانی استفاده می شود. طرح و نقش درختی با وجود بعضی شباهت ها با طرح های دیگر، ویژگی های خاص و متمایز خود را دارد که در ادامه با آن ها بیشتر آشنا می شوید.

نقش و طرح درختی و ویژگی ها

شاخه ها و برگ ها اساس نقوش فرش ایرانی را تشکیل می دهند، از این رو تلاش می شود تا شباهت زیادی به طبیعت در طرح های به اصطلاح درختی حفظ شود. در اغلب سازه های درختی، ترکیب اصلی را درختان و بوته های کوچک و بزرگ تشکیل می دهند که اکثراً تک و در مواردی با اجزای دیگر ترکیب می شوند. برخی از مهم‌ترین طرح‌ها و نقش‌های درختی عبارتند از:

• طرح های درختی حیوانات یا جانوران
• طرح درختی آب نما یا سبزیکار
• طرح درختی ترنجدار
• طرح درخت سرو
• طرح درخت گلدانی

نقش و طرح درختی در فرش

در نقش و طرح درختی نقش مهم و منحصر به فرد را درخت دارد. انواع و اندازه های درخت به کار رفته در این نوع طراحی یکسان نیست، اما در سبک های مختلف موجود است. گاهی هم درخت متن فرش را احاطه کرده اند.

در برخی موارد طرح درخت دارای شاخه و برگ و میوه است و در موارد دیگر بدون میوه. گاهی در داخل گلدان درختی می بینیم و برخی از طرح ها گلدان ندارند. پلان هایی که به صورت درخت ساخته می شوند، گاهی دارای یک درخت هستند و گاهی چندین درخت کنار هم قرار می گیرند. از درختان رایج و نقشه های مورد استفاده در این طرح می توان به سرو، کاج، بید، درختان مجنون و سایر درختان گل و میوه و برگ اشاره کرد.

هر درخت به کار رفته در طراحی نشان دهنده یک نماد خاص است. اگر در طرح از درخت سرو استفاده شده باشد، نماد قد و قامت است، درخت بید مجنون برای قرار دادن سر در گردن و گردو به معنای طول عمر است.

طرح درختی محراب

همانطور که در بالا ذکر شد، طرح ها و نقش های درختی انواع مختلفی دارد که یکی از طرح های رایج در صنعت قالی بافی، طرح درخت محرابی است. این طرح دارای طاق محراب است و در زیر این طاق محراب نقشی از درختان مختلف دیده می شود. از مهم ترین چوب های به کار رفته در این طاق محراب می توان به درخت کاج، بید مجنون و سرو اشاره کرد. این طرح یکی از طرح های اصیلی است که از قدیم الایام به ویژه در دوران اسلامی مورد استفاده قرار می گرفته است.

ساختار درختی حیوانی

نوع دیگر طرح و نقش درخت، نقش و نگار حیوانی است. در این طرح و تم درخت با شاخه ها و برگ های ضخیم به تصویر کشیده شده و محور اصلی محسوب می شود. دلیل اینکه این نقش را حیوان می نامند این است که در اطراف این طرح نقش های حیوانی مانند پلنگ، شیر، آهو و انواع مرغ دیده می شود. عناصر حیوانی موجود در این نقشه مشابه نیستند و چینش آنها رعایت نشده است. طرح فوق بر خلاف سایر طرح های درختی قدمت زیادی ندارد و در مواردی این طرح به طرح درخت جنگلی نیز معروف است.

طرح درختی لچک و ترنج

نقش و طرح درختی لچک و ترنج یکی دیگر از نقش های درختی است که شامل متن فرش می باشد. نقش ها و طرح های درخت ترنج با درختانی در اندازه ها و ابعاد مختلف تزیین شده و در کنار طرح های دیگر با تزیینات متفاوت قرار می گیرند. این طرح را می توان در خارج از کادر لچک یا ترنج یا داخل لچک یا ترنج قرار داد.

طرح درختی سروی

همانطور که از نامش پیداست درخت سرو در مرکز قرار می گیرد. طراحی خیره کننده متعلق به دو طراح کرمانی و بختیاری است که به طرز ماهرانه ای آن را طراحی کرده اند. در طرح‌های قالی‌های کرمانی، یک یا چند درخت سرو یا کاج در متن یا حاشیه‌ها به چشم می‌خورد. در طرح‌های قالی‌های بختیاری، این نقش در داخل قاب‌های لوزی یا مربعی به‌طور پیوسته و با رنگ‌های جالب و مکرر دیده می‌شود. در نظر داشته باشید که علاوه بر طراحان کرمانی و بختیاری، از طرح های سرو دیگر طراحان فرش نیز استفاده می شود.

طرح درختی سبزی

نقش و طرح درخت سبز با شاخه های پر از گل و برگ و توسط این نقش تمام متن فرش پر می شود و فضایی در زمینه فرش وجود نخواهد داشت. اندازه این طرح به قدری بزرگ است که در برخی موارد نقشه ها بدون حاشیه هستند و حاشیه ها در محدوده آنها قابل مشاهده نیست. در بعضی از نقشه های درختی سبزی که ترنج مرکز آن است، از تصاویر آب و رودخانه به صورت مربع و مستطیل با طرح های دیگر استفاده شده است که به آن طرح سبزی کاری آب نما می گویند. نقشه و طرح سبزی کار درختی بر اساس استان کرمان و مورد استفاده طراحان منطقه است و معروف ترین آن با طراحی زیبا و جالب شهر راور کرمان است.