انواع نخ در فرش دستباف و خصوصیات آنها

انواع نخ و الیاف در فرش دستباف را بشناسید تا بتوانید برای خرید، بهترین گزینه را انتخاب کنید. همه رشته هایی که مانند تار و پود و یا گره در فرش به کار گرفته می شوند جدا از اینکه نوعشان ابریشم ،پشم ، کرک و یا نخ باشند اول ریسیده می شوند. پرکاربردترین نخ هایی که برای بافت فرش دستباف استفاده می شوند از این چهار نوع هستند که به آنها اشاره کردیم و به شرح آنها می پردازیم. عمل ریسندگی نخ در کیفیت فرش دستباف بسیار با اهمیت است مثلا جهت دوک نخ ریسی اگر موافق عقربه های ساعت باشد رشته مد نظر مثل حرف s انگلیسی بافته می شود و اگر برخلاف عقربه های ساعت باشد z نامیده می شود.

رشته های نخی که ریسیده شد (اغلب برخلاف جهت ریسندگی) به یکدیگر می تابانند و نخ مد نظر را به وجود می آورند. تعداد رشته هایی که به یکدیگر تابیده شده با توجه به نوع کار فرق دارند.

انواع نخ فرش

نخ های فرش دو دسته اند:

• نخ ترکیبی
• نخ غیر ترکیبی

نخ های ترکیبی

نخ های ترکیبی برای فرش های ماشینی به کار گرفته می شوند در این نخ ها از نخ هایی مثل اکریلیک، ویسکوز، پلی پروپیلن استفاده شده که با توجه به ضخامت و رنگ و موارد کاربرد آنها ترکیب های متنوعی از آنها به دست می آید.

در فرش های ماشینی از نخ های ابریشمی مصنوعی استفاده می کنند از مزایای این نخ ها می توان به ضخامت کم، رنگ پذیری خوب، تنوع بافت و اینکه قیمت ارزان آن اشاره کرد ولی نخ های مصنوعی و ترکیبی دارای عیب هایی می باشند از جمله پرزدهی خیلی بالا و اینکه در زمان زیاد بو می گیرند و برای سلامتی انسان ضرر دارند.

نخ های غیر ترکیبی

حال به سراغ نخ های غیر ترکیبی میرویم این نخ ها اغلب طبیعی بوده و در بافت فرش دستباف استفاده می شوند و نوع های مختلفی دارند که در زیر به آنها اشاره می کنیم.

انواع نخ فرش دستباف

1. ابریشم
2. کرک
3. پشم
4. نخ (پنبه)

نخ ابریشم

نخ ابریشم که از پیله کرم ابریشم به وجود می آید و در برابر نخ های پشمی و نخی از مقاومت و استحکام بالایی برخوردار بوده و قطرش نازک و لطیف است. فرش هایی که با این نخ ها بافته می شوند دارای ویژگی هایی هستند که به آنها اشاره می کنیم.

فرش هایی که با نخ ابریشمی بافته می شوند کار بسیار سختی است و بافتش زمان زیادی می برد و علتش هم نازک بودن این نخ ها به نسبت نخ های پشمی است و تعداد رج های بافته شده در فرش دستباف ابریشم زیادتر از فرش های پشمی است. فرش های تمام ابریشم اغلب دارای رج شماری بیش از 65 می باشند و همین باعث قیمت بالای آنها است. فرش های ابریشم بسیار نرم و لطیف هستند.

ابریشم به نسبت پشم و یا نخ نرم تر بوده و برای برجسته نشان دادن طرح و نقش از آن استفاده می کنند. پشم یا کرک بعد از بافت حدود 1 سانتی‌متر از تاروپود فاصله می گیرند ، اما نخ ابریشمی که در فرش استفاده می شود چون نرم بوده روی کار قرار می گیرد و در ظاهر ارتفاعی کم‌تر از پشم و نخ دارد و بعد از پایان کار فرش نمای برجسته ای دارد که به شکل گل ابریشم در فرش هایی مثل فرش دستباف کاشان و فرش تبریز استفاده می شود.

به جز نرمی و برجستگی که نشان می دهد رنگ و لعابی که از نخ ابریشمی استفاده شده بسیار چشمگیر و زیبا است و جدا از براقی که به فرش می دهد اگر از سمت خواب فرش به آن نگاه کنید طیف رنگی زیبایی را مشاهده می کنید که با نگاه کردن در سمت دیگر فرش رنگ دیگری از فرش در چشم شما نمایان می شود و این مسئله از جذابیت های خاص فرش تمام ابریشمی است. فرش های تمام ابریشم اصفهان، قم و تبریز از نمونه های بسیار جذاب و هنر فرش ایرانی هستند.

کرک

کرک اصطلاحا پرزهای فرش است که با پشم با کیفیت و خوب بافته می شود. ولی این مطلب زیاد صحت ندارد چون در واقع کرک به موی زیر دست شتر گفته می شود که خیلی کم می توان آن را تهیه کرد. بعضی از مردم اعتقاد دارند که کرک همان موهای نرمی است که موقع شانه کردن بدن گوسفند یا بز و شتر به دست می آید. اگر این گفته صحت داشته باشد اندازه کرکی که تهیه می شود خیلی کم بوده و نمی توان این مقدار از فرش کرک را در کشور تولید کرد. در این رابطه پیشنهاد میکنیم مطلب راه های تشخیص فرش کرک از پشم را نیز مطالعه کنید.

پس کرک را چگونه می توان تعریف کرد؟ اصطلاحا به پشم گوسفند مرینوس که نژادش انگلیسی است و جنس خیلی خوبی دارد کرک می گویند.

نخ پشم

نخ پشم از رایج ترین و پرکاربردترین نخ در فرش بافی بوده که در زمان حال هم از آن استفاده زیادی می شود. این نوع نخ که از ریسیدن پشم گوسفند تهیه می شود معمولا در بافت فرش و تابلو فرش استفاده می شود. اکثر فرش های دستباف بختیاری و عشایری با این نوع نخ بافته می شوند.

بعضی از فرش های عشایری که در منطقه کردستان بافته می شوند ارگانیک می باشند یعنی رنگ پشم آنها گیاهی است که این گونه فرش ها از نظر سلامت و بهداشت سالم بوده و با محیط زیست سازگاری دارند. عامل های تاثیر گذاری در کیفیت پشم گوسفند وجود دارد از جمله سن و نژاد گوسفند، زمان چیدن پشم و…

پشم گوسفندان ایرانی ضخیم است به خاطر همین دارای زبری و استحکام زیادی بوده و این مناسب برای تولید فرش است.

کیفیت پشم گوسفندانی که در بهار چیده میشود بالاتر از پشم گوسفندان در فصل پاییز است که باز هم به مناطق مختلف بستگی دارد به علاوه نوع چرای گوسفندان هم در تعیین کیفیت پشم آنها تاثیر گذار است در مناطق کوهستانی و معتدل پشم گوسفندانی که چرا کرده اند بالاتر از پشم گوسفندانی است که در منطقه های مرطوب و دشت چرا می کنند.

پشم سفید گوسفند به نسبت بقیه پشم ها رنگ پذیری بهتری دارد البته پشم سفید خالص خیلی کم فقط در سیستان داریم. رنگ اصلی پشم زرد کم رنگ یا نخودی است.

از پشم به عنوان پرز یا گوشت فرش استفاده می کنند. در بعضی از منطقه ها مثل عشایر از پشم به عنوان تار و پود استفاده می کنند. پود را رنگ می کنند که برای این کار پنبه خیلی مناسب بوده و رنگ را خیلی خوب به خود جذب می کند و پس از رنگرزی از جمع شدگی محفوظ می ماند. رنگ پود ها به رنگ اصلی فرش بستگی دارد و متفاوت بوده و می توان آن ها را سفارشی رنگ کرد.

در مبحث حفظ و نگهداری از فرش هایی که با نخ پنبه ایی بافته می شوند لازم است بدانید که قرار گرفتن فرش در محیط نمور باعث آسیب زدگی و از بین رفتن پنبه خواهد شد.

نخ پنبه یا کتان